เมื่อมองย้อนกลับไปในอดีตไม่นานนัก คนจำนวนไม่น้อยมองว่า ทศวรรษที่ 1990 อาจเป็นทศวรรษที่ ‘ดีที่สุด’ เท่าที่มนุษยชาติเคยมีก็เป็นได้

 

โดยปกติ เมื่อมนุษย์มองย้อนกลับไปในอดีต เรามักมองข้ามความยากลำบากหรือความทุกข์ต่าง ๆ แล้วมองเห็นเฉพาะเรื่องดี ๆ แบบที่เรียกกันว่าปรากฏการณ์ Good Old Days 

 

ยุคเก้าศูนย์คือยุคที่สิ่งเก่าใกล้จะถึงจุดจบ โดยที่สิ่งใหม่ยังไม่เริ่มต้นขึ้น  ยุคเก้าศูนย์จึงเป็นยุคแห่งโอกาสในการใช้ทรัพยากรที่ยังพอมีอยู่ ยุคที่มนุษย์ยังพอสำนึกจดจำได้ถึงความบาดหมางที่ก่อให้เกิดอย่างสงครามโลกนั้นเป็นเรื่องร้ายแรงเพียงใด และเป็นยุคแห่งการ ‘พัก’ ก่อนที่จะเริ่มต้น

 

การนึกย้อนกลับไปหายุคเก้าศูนย์ จึงเป็นคล้ายการ ‘ท่องเที่ยว’ ไปในอดีต เป็น Nostaligc Tourism ที่มีลักษณะคล้าย Cultural Tourism หรือการท่องไปในวัฒนธรรมอื่น โลกอื่น โดยคนที่อยู่ภายนอก แต่ที่ต่างออกไปก็คือ การท่องไปในโลกยุคเก้าศูนย์ คือการท่องไปในโลกที่ไม่มีวันหวนคืนกลับมาได้อีกแล้ว

 

และเรื่องราวอื่น ๆ ที่น่าสนใจ บน TAT REVIEW Vol.7 No.3 July-September 2021 | 90’s Nostalgia

 

—————————————————————————————————————————–

 

 

กล่าวกันว่า ยุคเก้าศูนย์ คือยุคที่เศรษฐกิจโลกน่าจะรุ่งเรืองเฟื่องฟูที่สุด เพราะมันคือการก่อร่างสร้างตัวหลังสงครามโลกครั้งที่สองที่ค่อย ๆ ฟูมฟักตัวเองยาวนานราว 30-40 ปี 

 

New York Times เคยรายงานว่า ระหว่างปี 1990-1999 รายได้มัธยฐานของคนอเมริกันเติบโตปีละ 10% ทุกปี แต่พอถึงปี 2000 ตัวเลขเริ่มตกลงไปอยู่ที่ต่ำกว่า 9% เป็นครั้งแรก

 

และถ้ามองในแง่มาตรฐานการใช้ชีวิต คนทั่วโลกก็เริ่มมีวิถีชีวิตที่ ‘ดีขึ้น’ อย่างเห็นได้ชัด การรณรงค์เรื่องสุขอนามัย อย่างเช่นการเปลี่ยนการใช้สุขภัณฑ์แบบนั่งยองมาเป็นโถแบบนั่งที่ช่วยลดการปนเปื้อน หรือการต่อกรกับโรคร้ายต่าง ๆ ด้วยวัคซีนจนบางโรคใกล้จะถึงขั้นหมดไปก็เกิดขึ้นในยุคเก้าศูนย์นี้เอง

 

แถมยังเป็นยุคแห่งการแพร่ขยายของทุนนิยม (Era of Spreading Capitalism) ที่กว้างขวางที่สุดเท่าที่เคยมีมา คำว่า Privatization ที่เราพบกับกิจการสาธารณูปโภคใหญ่ ๆ ในไทยหลายแห่ง ก็เกิดขึ้น (หรือเริ่มเกิดขึ้น) จำนวนมากในยุคเก้าศูนย์นี้เอง แม้แต่ในจีนและเวียดนาม ที่ก่อนหน้านี้เคยปกครองด้วยระบอบคอมมิวนิสม์ ก็ต้องหันมาปรับตัวรับกับระบอบทุนนิยมมากขึ้น และยังส่งผลต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน

 

—————————————————————————————————————————–

 

 

ความรุ่งเรืองทางเศรษฐกิจทำให้เกิดความรุ่งเรืองทางเทคโนโลยีตามมา ยุคเก้าศูนย์คือยุคแห่งการปฏิวัติเทคโนโลยีดิจิทัล ซึ่งเป็นช่วงเวลาอันเหมาะเจาะที่เทคโนโลยี ‘บูม’ ขึ้นมาในยุคนี้

 

ในปี 1993 เริ่มเกิดสิ่งที่เรียกว่า ‘เว็บบราวเซอร์’ (Web browser) ที่ให้ผู้คนเข้าไปค้นหาอะไร ๆ แบบออนไลน์ได้เป็นครั้งแรก แม้ต้องใช้เวลาต่อมาอีกหลายปี แต่เมื่อถึงปลายยุคเก้าศูนย์ ก็เริ่มเกิดยุค ‘ด็อตคอม’ บูมขึ้นมาเป็นคลื่นลูกแรก โดยระหว่างปี 1990-1997 การใช้งานคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลหรือ PC ในสหรัฐอเมริกาเพิ่มจาก 15% มาเป็น 35% คือเพิ่มขึ้นถึงเกือบสามเท่า 

 

เทคโนโลยีอื่นที่เกี่ยวข้องกับวัฒนธรรมป๊อบก็เติบโตด้วยเช่นกัน จากการใช้เทปคาสเซ็ต เทคโนโลยีซีดีก็เริ่ม เข้ามาแทนที่ แต่ซีดีน่าจะเป็นเทคโนโลยีเพลงที่อายุสั้นไม่น้อย เพราะมันเริ่มบูมในต้นยุคเก้าศูนย์ แต่แล้วในปี 1998 โลกก็เริ่มรู้จักกับเครื่องเล่น MP3 เป็นครั้งแรก แล้วหลังปี 2000 เป็นต้นมา เทคโนโลยีนี้ก็เข้ามาบดบังซีดีที่มีราคาแพงกว่าไปอย่างสิ้นเชิง

 

แต่ที่มากไปกว่านั้นก็คือเริ่มมีการใช้โทรศัพท์เคลื่อนที่ขึ้นตั้งแต่ต้นยุคเก้าศูนย์ แต่ในระยะแรกยังมีคนใช้งานเพียงหยิบมือเดียว และต้องใช้เวลาอีกกว่าทศวรรษ กว่าจะเติบโตออกมาจนกลายเป็นมือถือที่เราคุ้นเคยกันในปัจจุบัน

 

—————————————————————————————————————————–

 

 

ในยุคนั้น ผู้คนเริ่มแสวงหา ‘ซาวด์’ ใหม่ ๆ มีการใช้เทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกส์เข้ามาช่วยในการผลิตดนตรี ทำให้เกิดซาวด์ในแบบที่คนไม่เคยได้ยินขึ้นมาเป็นจำนวนมาก ทำให้ดนตรีที่มีลักษณะ ‘ลูกกวาด’ หรือ ‘กระป๋องกระแป๋ง’ มีความซับซ้อนและสร้างซาวด์แบบเก้าศูนย์ที่มีลักษณะเฉพาะตัวขึ้นมาได้

 

ยุคนี้เราจึงเห็นความหลากหลายของดนตรีในแบบที่แทบไม่เคยพบเห็นมาก่อนในยุคอื่น ๆ เพราะในช่วงเวลาสั้น ๆ เพียงราวสิบปี เกิดดนตรีแบบ ‘ลูกกวาด’ ขึ้นจำนวนมาก ด้วยดนตรีง่าย ๆ ติดหู และเกิดวงดนตรีประเภท ‘บอยแบนด์’ ที่สมาชิกในวงเล่นดนตรีไม่เป็น หรือร้องเพลงไม่ได้เก่ง แต่ใช้เทคโนโลยีการอัดเสียงช่วย

 

ในยุคเดียวกัน ยังมีการหยิบยืมวัฒนธรรมดนตรีของคนกลุ่มน้อยในสังคมมาใช้ เช่นดนตรีแบบฟังก์ หรือดนตรีแบบแร็พ ที่หยิบยืมมาจากกลุ่มคนผิวสีในอเมริกา แล้วกลายเป็นอุตสาหกรรมดนตรีแบบใหม่ที่คละเคล้าผสมผสานไปกับดนตรีป๊อบเมนสตรีม รวมไปถึงดนตรีประเภท ‘นิวเอจ’ ที่ก้ำกึ่งระหว่างความป๊อบและความเป็นดนตรีคลาสสิกด้วย 

 

—————————————————————————————————————————–

 

 

ในด้านของภาพยนตร์ยุคเก้าศูนย์ก็เป็นหมุดหมายของการนำเทคโนโลยีเข้ามาใช้ด้วยเช่นกัน การ์ตูนเรื่องแรก ๆ ที่นำเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์เข้ามาใช้และสร้างสรรค์ได้อย่าง ‘พอดี’ มาก ก็คือ Beauty and the Beast ซึ่งต่อมาก็มีการพัฒนาจนกลายเป็นภาพยนตร์ที่เป็น CGI เต็มเรื่องที่ลือลั่นมาก ได้แก่งานของค่าย Pixar อย่าง Toy Story หรือการใช้เทคนิคด้านภาพสร้างสรรค์สิ่งที่ไม่อาจสร้างสรรค์ได้ และกลายเป็นภาพยนตร์ในตำนานอย่าง Titanic ที่มีเจมส์ คาเมรอนเป็นผู้กำกับ

 

เราได้เห็นปรากฏการณ์ใหม่ ๆ ในด้านการแสดงมากมาย หนังที่ได้รับรางวัลออสการ์ภาพยนตร์ยอดเยี่ยมมีตั้งแต่ Dances with Wolves, Silence of the Lambs, Schindler’s List, Forrest Gump, Titanic ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นหนังที่ยังอยู่ในความทรงจำของผู้คนทั้งสิ้น ไม่นับหนังอีกบางเรื่องที่แม้ไม่ได้รับรางวัล แต่ก็กลายเป็นหนึ่งในหนังที่ผู้คนไม่มีวันลืมตลอดกาล อย่างเช่น Shawshank Redemption, Men in Black, Ghost, Home Alone, The Lion King และอื่น ๆ อีกมากมาย 

 

ส่วนในโลกของโทรทัศน์ มีผู้วิจารณ์ว่า ยุคเก้าศูนย์เป็นยุคที่มีรายการโทรทัศน์ดี ๆ จำนวนมาก โดยเฉพาะรายการประเภทซีรีส์ทั้งหลาย เราได้เห็นปรากฏการณ์ ‘ซิตคอม’ บูมเป็นคร้ังแรก  โดยเฉพาะซิตคอมอย่าง Friends  และเรื่องอื่น ๆ อีกมากมาย ซึ่งมีส่วนทำให้ระบบสถานีโทรทัศน์แบบเคเบิลเฟื่องฟูด้วยแน่นอน