รศ. ดร.กฤตินี ณัฏฐวุฒิสิทธิ์

 

กาลครั้งหนึ่งไม่นานมานี้ หลังจากการแข่งขันอันโด่งดัง กระต่ายและเต่าได้เรียนรู้ถึงจุดแข็งจุดอ่อนแล้ว จึงตัดสินใจชวนกันเดินทาง บางครั้งกระต่ายก็วิ่งเร็วกว่า บางครั้งเต่าก็เดินทนกว่า ผลัดกันนำผลัดกันตาม แต่ไม่ทอดทิ้งกัน วันหนึ่งพวกเขาพบกับเป็ดฝูงใหญ่ยืนขวางทางอยู่ หัวหน้าเป็ดก้าวออกมาเหล่ตามองสองเกลอพร้อมประกาศกร้าว “หยุด! ทางข้างหน้านี้ฝูงเป็ดของเราได้ยึดครองไว้หมดแล้ว!”กระต่ายรีบท้วงขึ้นทันที “แต่นี่เป็นเส้นทางที่สัตว์น้อยใหญ่เคยใช้มาช้านาน” หัวหน้าเป็ดตอบอย่างไม่แยแส  “ฝูงของเราใหญ่ ต้องการพื้นที่มาก เราต้องครอบครองไว้ให้พวกของเราก่อน” เต่าพยายามอธิบายด้วยเหตุผล “แต่พวกคุณก็ไม่ได้มีทุกอย่าง ต้องอาศัยความช่วยเหลือจากสัตว์อื่นด้วยนะ” หัวหน้าเป็ดแย้งอย่างหยิ่งผยอง “ฝูงของเรามีกำลังมากพอที่จะจัดการทุกอย่างได้เอง!” กระต่ายเห็นท่าไม่ดีจึงท้วงขึ้นอีก “แล้วขี้เป็ดที่พวกคุณปล่อยไหลออกมาตามแม่น้ำลำธารล่ะ คุณจะรับผิดชอบยังไง?” หัวหน้าเป็ดเพียงแค่เบะปากและยักไหล่ ยิ่งเห็นสายตาประหวั่นพรั่นพรึงของกระต่ายกับเต่า ก็ยิ่งเหล่ตามองพร้อมยืดตัวพองกระหยิ่มใจ สองเกลอมองหน้ากันด้วยความกังวล พวกเขาเริ่มปรึกษากันเบา ๆ ว่าจะทำอย่างไรดี ดูเหมือนว่าการเดินทางต่อไปข้างหน้าจะเป็นเรื่องยากลำบากเสียแล้ว …

 

 

การเข้ารับตำแหน่งประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกา สมัยที่ 2 ของโดนัลด์ ทรัมป์ สร้างแรงสั่นสะเทือนไปทั่วโลก ด้วยการประกาศนโยบายส่งผลกระทบกับหลายวงการ ที่เกี่ยวข้องกับอุตสาหกรรมการเดินทางท่องเที่ยว ได้แก่ … 

• นโยบายด้านความมั่นคง เน้นการปกป้องพรมแดนโดยมีมาตรการต่าง ๆ อาทิ ประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินที่ชายแดนสหรัฐฯ-เม็กซิโก การยกเลิกสิทธิการเป็นพลเมืองโดยกำเนิด (birthright citizenship) การเนรเทศผู้อพยพผิดกฎหมาย การใช้มาตรการเข้มงวดต่อแรงงานข้ามชาติและผู้อพยพ และเน้นการลดบทบาทสหรัฐฯ ในการสนับสนุนการดำเนินงานขององค์การนานาชาติ เช่น การถอนตัวจากองค์การอนามัยโลก การลดความช่วยเหลือด้านการทหารแก่ประเทศอื่น นโยบายด้านความมั่นคงของทรัมป์ส่งผลกระทบต่ออุตสาหกรรมท่องเที่ยวในหลายด้าน โดยการจำกัดการเข้าเมือง ความตึงเครียดทางการทูต และการเปลี่ยนแปลงนโยบายอย่างรวดเร็วอาจทำให้นักท่องเที่ยวลังเลที่จะวางแผนการเดินทาง ส่งผลให้การท่องเที่ยวระหว่างประเทศชะลอตัว
• นโยบายด้านความมั่งคั่ง มุ่งเน้น “อเมริกามาก่อน” ในการค้าและการลงทุนระหว่างประเทศ มีการประกาศมาตรการต่าง ๆ เช่น การเก็บภาษีนำเข้าเพิ่มขึ้น โดยบังคับใช้มาตรการกำแพงภาษี 10% กับสินค้านำเข้าจากประเทศต่าง ๆ มุ่งสร้างอุตสาหกรรมและโรงงานการผลิตในสหรัฐฯ ทบทวนข้อตกลงการค้า ส่งเสริมการลงทุนภายในประเทศ นโยบายกีดกันทางการค้าอาจส่งผลให้เศรษฐกิจโลกชะลอตัว ซึ่งจะกระทบต่อกำลังซื้อและการใช้จ่ายด้านการท่องเที่ยวของผู้คน แต่หากเสริมสร้างการฟื้นตัวของเศรษฐกิจสหรัฐฯ อาจเพิ่มโอกาสจับจ่ายของนักท่องเที่ยวชาวอเมริกันซึ่งเป็นหนึ่งในกลุ่มเป้าหมายสำคัญของประเทศไทย 
• นโยบายด้านความยั่งยืน ได้แก่ การยกเลิกข้อตกลงด้านสิ่งแวดล้อมหลายฉบับ ถอนตัวจากความตกลงปารีส (Paris Agreement) ลดข้อจำกัดด้านกฎระเบียบต่ออุตสาหกรรมเชื้อเพลิงฟอสซิล ชะลอการเปลี่ยนผ่านไปสู่พลังงานหมุนเวียน นโยบายดังกล่าวอาจส่งผลเร่งการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ก่อให้เกิดภัยธรรมชาติรุนแรงขึ้น เช่น น้ำท่วม ภัยแล้ง พายุรุนแรง สร้างความเสียหายต่อแหล่งท่องเที่ยวและโครงสร้างพื้นฐาน อุณหภูมิที่สูงขึ้นยังอาจส่งผลให้ระยะเวลาของฤดูกาลท่องเที่ยวเปลี่ยนแปลงไป ผู้ประกอบการอาจต้องเผชิญกับค่าใช้จ่ายที่สูงขึ้นในการเตรียมพร้อมรับมือกับภัยพิบัติทางธรรมชาติและสถานการณ์ฉุกเฉิน เช่น การประกันภัย และการจัดการด้านพลังงานสำรอง การยกเลิกการลงทุนในพลังงานสีเขียวของสหรัฐฯ ยังอาจส่งผลให้เกิดการชะลอตัวของอุตสาหกรรมท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน 

 

การดำเนินนโยบายเหล่านี้ส่งผลอย่างมีนัยสำคัญต่อการเคลื่อนย้ายผู้คน สินค้า และบริการระหว่างประเทศ ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวโลก อย่างไรก็ตามผลกระทบที่เกิดขึ้นจากนโยบายของทรัมป์อาจแตกต่างกันไปในแต่ละประเทศและภูมิภาค ขึ้นอยู่กับความสัมพันธ์ทางการทูตและเศรษฐกิจกับสหรัฐฯ รวมถึงความสามารถในการปรับตัวของอุตสาหกรรมท่องเที่ยวในประเทศต่าง ๆ

 

แม้สิ่งที่อาจเกิดขึ้นตามคำประกาศ (What) จะเป็นที่น่าหวั่นเกรง แต่ก็มีข้อสังเกตถึงการขาดรายละเอียดที่ว่าจะดำเนินการกับประเทศหรือกลุ่มใด (Who) เป็นพิเศษ นโยบายดูจะครอบคลุมทั่วโลก ไม่ระบุพื้นที่เป้าหมายที่ชัดเจน (Where) และยังไม่มีการกำหนดกรอบเวลา (When) ที่แน่ชัดในการดำเนินนโยบาย แนวทางของทรัมป์สามารถวิเคราะห์ได้ว่าเป็นกลยุทธ์การสร้างกระแสหรือ Sentiment ให้เกิดความรู้สึกสั่นคลอนอ่อนไหว ซึ่งอาจนำไปสู่ประโยชน์สร้างอำนาจต่อรองทางการค้า เช่น การขู่ว่าจะขึ้นภาษีนำเข้าและใช้มาตรการกีดกันทางการค้า เป็นเครื่องมือกดดันให้ประเทศคู่ค้ายอมทำตามข้อเรียกร้องของสหรัฐฯ ความไม่แน่นอนในการค้าระหว่างประเทศยังอาจทำให้บริษัทสัญชาติอเมริกัน พิจารณาย้ายฐานการผลิตกลับสู่สหรัฐฯ เพื่อหลีกเลี่ยงความเสี่ยง ด้านการเมือง การสร้างประเด็นความขัดแย้งระหว่างประเทศอาจช่วยเบี่ยงเบนความสนใจของประชาชนจากปัญหาภายในประเทศ และทำให้ประชาชนรวมตัวกันต่อต้าน “ศัตรู” ภายนอก การสร้างภาพว่าสหรัฐฯ ถูกเอาเปรียบทางการค้า ยังช่วยสร้างความชอบธรรมในการใช้มาตรการตอบโต้ที่รุนแรง และอาจได้รับการสนับสนุนจากประชาชนบางกลุ่ม นอกจากนั้นการอ้างเหตุผลด้านความมั่นคงในการใช้มาตรการทางการค้ายังเป็นการช่วยให้ทรัมป์สามารถดำเนินนโยบายได้โดยไม่ต้องผ่านการอนุมัติจากรัฐสภา เป็นการเพิ่มอำนาจในการบริหารประเทศ

 

ความหวั่นไหวและความไม่แน่นอนเป็นความรู้สึกกังวลใจ เดือดร้อน หรือไม่มั่นคงต่อสถานการณ์ที่(อาจ)เกิดขึ้น อาทิ สถานการณ์ทางการเมืองที่ไม่มั่นคง ความขัดแย้งทางการเมือง ปัญหาทางเศรษฐกิจ เช่น ภาวะเงินเฟ้อ การว่างงาน หรือค่าครองชีพที่สูงขึ้น ความไม่ปลอดภัยในสังคม หรือการเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วรุนแรง โดยกลยุทธ์ที่ใช้เพื่อสร้างความหวั่นไหวมักประกอบด้วย การสร้างวาทกรรมที่แข็งกร้าวและการขู่ว่าจะใช้มาตรการรุนแรง การสร้างความไม่แน่นอนเชิงนโยบายโดยการเปลี่ยนแปลงแบบไม่คาดคิด การจุดประเด็นความขัดแย้งเพื่อควบคุมวาระข่าวและเป็นจุดสนใจของสื่อมวลชน การใช้สื่อสังคมออนไลน์เพื่อเผยแพร่ข้อมูลที่สร้างความตื่นตระหนก หรือบิดเบือนความจริง รวมไปถึงการสร้างภาพการเผชิญกับภัยคุกคาม โดยกลยุทธ์ดังกล่าวมักถูกใช้เพื่อมุ่งหวังควบคุมมวลชนและสร้างอำนาจต่อรอง แต่ก็มีความเสี่ยงต่อเสถียรภาพระยะยาวของเศรษฐกิจและการเมือง 

 

เห็นดังนี้แล้ว ประเทศไทยเราโดยเฉพาะอุตสาหกรรมท่องเที่ยวจะปรับตัวรับมือกับสถานการณ์ดังกล่าวอย่างไร?

• ตื่นตัวใช่ตื่นตูม รวดเร็วและว่องไวในการตอบสนองต่อสถานการณ์ อุตสาหกรรมท่องเที่ยวไทยควรลุกขึ้นร่วมศึกษากฎระเบียบการเดินทาง การค้า และการลงทุนที่อาจเปลี่ยนแปลง โดยการทำความเข้าใจประเด็นการขาดดุลการค้าของสหรัฐฯ ที่ทรัมป์สั่งให้ต้องรายงานภายในเดือนเมษายน เพราะการให้ความร่วมมือและควบคุมแหล่งข้อมูลน่าจะเป็นประโยชน์มากกว่าการปล่อยให้ค้นหาเอง นอกจากนั้นภาคการท่องเที่ยวยังควรใช้โอกาสนี้ในการประเมินช่องทางเจรจาต่อรอง พิจารณาการยอมรับบางส่วนเพื่อรักษาผลประโยชน์ในส่วนอื่น เช่น การคุ้มครองสิทธิพื้นฐานเกี่ยวกับวีซ่าและการลงทุนในสหรัฐฯ ของนักท่องเที่ยวและผู้ประกอบการไทย และเสนอทางเลือกบางส่วนให้ไปเพื่อแลกเปลี่ยนหรือได้มาซึ่งส่วนใหม่ เช่น แพ็กเกจพิเศษสำหรับนักท่องเที่ยวอเมริกันที่เน้นการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน ซึ่งจะเป็นการดึงดูดความสนใจ พร้อมสร้างแรงจูงใจให้เกิดกลุ่มที่จะหันมาสนับสนุนการท่องเที่ยวไทย

• ตั้งสติใช่ต้วมเตี้ยม ศึกษาผลกระทบระยะยาวอย่างรอบด้านและมองหาโอกาสใหม่ กระจายความเสี่ยงไปยังตลาดในประเทศและภูมิภาคใกล้เคียง โดยเฉพาะในเอเชีย สร้างความร่วมมือกับพันธมิตรในกลุ่มประเทศอาเซียนเพื่อพัฒนามาตรฐาน กฎระเบียบ และระบบอำนวยความสะดวกด้านการเดินทางที่เป็นหนึ่งเดียวในภูมิภาค พิจารณาโอกาสในการดึงดูดการลงทุนจากบริษัทต่างชาติที่ต้องการย้ายฐานจากสหรัฐฯ โดยเฉพาะที่เกี่ยวกับการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน เช่น การลงทุนในเทคโนโลยีสีเขียวและพลังงานสะอาดในธุรกิจท่องเที่ยว การปรับตัวเหล่านี้มุ่งเน้นการสร้างความยืดหยุ่นและความหลากหลายให้กับอุตสาหกรรมท่องเที่ยวไทย เพื่อรับมือกับความท้าทายที่อาจเกิดขึ้นจากนโยบายของทรัมป์และการเปลี่ยนแปลงในตลาดโลก

… หัวหน้าเป็ดขี้เหล่เห็นเต่ากับกระต่ายอึ้งไปก็ยิ่งฮึกเหิมลำพอง พาพวกส่งเสียงดังขู่พร้อมเคลื่อนไหวไปมา สองเกลอเฝ้ามองอยู่พักหนึ่งยังไม่เห็นว่าฝูงเป็ดจะทำอะไรมากกว่าการเคลื่อนตัวเป็นฝูงไปสู่จุดสนใจใหม่ เห็นดังนี้ กระต่ายจึงตัดสินใจเดินเข้าไปสอบถามหัวหน้าเป็ดอย่างนอบน้อม “ท่านหัวหน้าเป็ดครับ ผมสนใจมากเลยว่าพวกท่านดูแลพื้นที่กว้างใหญ่นี้ได้อย่างไร?” หัวหน้าเป็ดรู้สึกพอใจกับความสนใจของกระต่าย จึงเริ่มผ่อนคลายและลดการโวยวายลง “อ้อ พวกเรามีกำลังฝูงที่เข้มแข็งและระบบการจัดการที่ดีมาก” หัวหน้าเป็ดเล่าอย่างออกรสขณะที่กระต่ายกับเต่าเริ่มมองเห็นถึงช่องทางหนีทีไล่ กระต่ายเอ่ยขึ้นบ้าง “ฟังแล้วผมคิดว่าท่านอาจจะสนใจเส้นทางที่ผมผ่านมา” เป็ดบางตัวเริ่มสนใจเดินหันเหเข้ามาฟัง เป็นจังหวะให้เต่าได้สังเกตอย่างรอบคอบและมองเห็นช่องทางเล็ก ๆ ที่พอจะเล็ดลอดผ่านไปได้โดยไม่เป็นที่สังเกต จึงค่อย ๆ เคลื่อนตัวไปอย่างช้า ๆ ระมัดระวังไม่ให้เกิดเสียงดัง ขณะที่กระต่ายยังคงสนทนากับหัวหน้าเป็ดเพื่อเบี่ยงเบนความสนใจ เต่าก็พบว่ามีทางน้ำใหญ่ไหลผ่านไปอีกด้านหนึ่ง พยักหน้าส่งสัญญาณแล้วกระต่ายจึงรีบวิ่งตามไปอย่างรวดเร็วพร้อมกระโดดขึ้นหลังเต่าออกว่ายไปตามกระแสน้ำนั้น ที่นั่นทั้งสองเห็นเงามังกรพาดผ่านอยู่ไกล ๆ